Miód – więcej niż słodki dodatek

Miód od wieków cieszy się opinią „płynnego złota”. W starożytności był traktowany nie tylko jako pokarm, ale również jako lekarstwo, a nawet kosmetyk. Dziś wiemy już znacznie więcej o tym, jakie związki zawiera i jak wpływa na nasze zdrowie. Choć jest produktem wysokokalorycznym, potrafi dostarczyć organizmowi bioaktywnych substancji o działaniu prozdrowotnym. Co ważne miód to nie jeden jednorodny produkt, ale cała gama odmian różniących się kolorem, smakiem i właściwościami.

Czym właściwie jest miód? Analiza składu miodu

Miód to naturalna substancja wytwarzana przez pszczoły z nektaru kwiatów lub spadzi. Proces jego powstawania obejmuje odparowywanie wody, dodawanie enzymów i dojrzewanie w plastrach. Wśród głównych składników wymienić można:

• cukry proste (fruktoza i glukoza),
• kwasy organiczne,
• enzymy (np. inwertaza, oksydaza glukozowa),
• aminokwasy i białka,
• witamina C, witaminy z grupy B oraz mikroelementy (m.in. potas, magnez, żelazo),
• polifenole i flawonoidy.

Skład chemiczny decyduje o unikalnym charakterze każdej odmiany miodu. To właśnie proporcje poszczególnych związków wpływają na różnice w wyglądzie, smaku i właściwościach. Przykładowo, miód gryczany wyróżnia się ciemną barwą, intensywnym aromatem i wysoką zawartością antyoksydantów, natomiast akacjowy jest jasny, delikatny i cechuje się wolnym procesem krystalizacji.

Miód jako źródło antyoksydantów i fitozwiązków

Jednym z najważniejszych walorów miodu jest wysoka zawartość antyoksydantów. Związki te neutralizują wolne rodniki, które powstają m.in. pod wpływem stresu, zanieczyszczeń środowiska czy niezdrowej diety. Nadmiar wolnych rodników prowadzi do stresu oksydacyjnego, sprzyjającego starzeniu się komórek i rozwojowi licznych chorób cywilizacyjnych.

Badania wykazały, że miód może wspierać równowagę oksydacyjno-antyoksydacyjną organizmu. Co ciekawe, aktywność antyoksydacyjna różni się znacząco między poszczególnymi rodzajami miodu. Na przykład miody wrzosowy, gryczany czy spadziowy, które są szczególnie bogate w polifenole, będą wykazywać silniejsze właściwości antyoksydacyjne. To argument, by nie ograniczać się do jednej odmiany, lecz poznawać różnorodne smaki i właściwości.

Działanie przeciwbakteryjne i zastosowanie w gojeniu ran

Miód od dawna stosowany był jako naturalny opatrunek. Dziś jego właściwości przeciwbakteryjne i wspierające proces gojenia potwierdzają badania kliniczne. Dlaczego tak się dzieje? Za najważniejsze elementy można uznać:

• niskie pH, które utrudnia wzrost bakterii,
• nadtlenek wodoru, powstający w wyniku działania enzymów, o właściwościach odkażających,
• w przypadku miodu manuka kluczową rolę odgrywa metyloglioksal (MGO).

Stosowanie miodu (zwłaszcza standaryzowanego do celów medycznych) przyspiesza gojenie ran, oparzeń czy owrzodzeń. Ponadto wykazuje także działanie przeciwzapalne, zmniejszając obrzęki i zaczerwienienia.

Miód a odporność i infekcje górnych dróg oddechowych

Choć miód jest zdrowszą alternatywą dla białego cukru, nie należy zapominać, że jest on produktem wysokokalorycznym (łyżeczka to ok. 30 kcal). Spożywany z głową może stanowić świetny dodatek do:

• porannej owsianki lub jogurtu,
• domowych sosów sałatkowych czy marynat,
• domowych wypieków,
• dodatek do napojów, np. herbaty.

Optymalna porcja dla osób zdrowych to 1–2 łyżeczki dziennie. Osoby z cukrzycą czy insulinoopornością mogą skonsultować jego spożycie z lekarzem lub dietetykiem.

Który miód wybrać? Manuka i inne odmiany

Najwięcej uwagi w mediach zdobył miód manuka z Nowej Zelandii, który wyróżnia się wyjątkową aktywnością antybakteryjną. Jednak i lokalne miody, np. gryczany, mają ogromną wartość, niejednokrotnie przewyższając manukę pod względem zawartości polifenoli i aktywności antyoksydacyjnej. Wybierając miód, warto zwrócić uwagę na:

• certyfikaty jakości i źródło pochodzenia,
• przechowywanie (najlepiej w chłodnym i ciemnym miejscu),
• naturalną krystalizację.

Podsumowanie

Miód to nie tylko słodki dodatek do herbaty, ale także źródło cennych związków bioaktywnych, które wspierają odporność, gojenie i ochronę przed wolnymi rodnikami. Warto włączyć go do codziennej diety, pamiętając jednak o umiarze i o tym, by wybierać sprawdzone, naturalne źródła.

Piśmiennictwo:

• Olas B.: Honey and its phenolic compounds as an effective natural medicine for cardiovascular diseases in humans? Nutrients, 2020, 12, https://doi.org/10.3390/nu12020283
• Cucu A. A., Baci G. M., Moise A. R. i wsp.: Towards a better understanding of nutritional and therapeutic effects of honey and their applications in apitherapy. Appl Sci, 2021, 11, https://doi.org/10.3390/app11094190
• Puścion-Jakubik A., Bielecka J., Grabia M. i wsp.: Comparative analysis of antioxidant properties of honey from Poland, Italy, and Spain based on the declarations of producers and their results of melissopalinological analysis. Nutrients, 2022, 14, https://doi.org/10.3390/nu14132694
• Tashkandi H.: Honey in wound healing: an updated review. Open Life Sci, 2021, 16, 1091-1100
• Kapoor N., Yadav R.: Manuka honey: a promising wound dressing material for the chronic nonhealing discharging wounds: a retrospective study. Natl J Maxillofac Surg, 2021, 12, 233-237
• Ouaamr A., Mekkaoui M., Ouaalaya E. H. i wsp.: Therapeutic effect of honey on acute respiratory infections in adults, J Pharm Pharmacogn Res, 2024, 12, 647-658
• Kacaniova M., Borotova P., Galovicova L. i wsp.: Antimicrobial and antioxidant activity of different honey samples from beekeepers and commercial producers. Antibiotics (Basel), 2022, 11, doi: 10.3390/antibiotics11091163