Olej sezamowy – jakie ma właściwości i jak go stosować?

Olej sezamowy jest tłoczony z nasion jednej z najdłużej znanej ludzkości rośliny oleistej – sezamu indyjskiego, znanego także jako sezam wschodni. Początkowo był uprawiany jedynie w Azji, czemu zawdzięcza swoją nazwę. Obecnie Chiny i Indie pozostają głównymi producentami sezamu, ale dzięki swoim wyjątkowym właściwościom stał się on popularny na całym świecie. Nadaje charakterystyczny smak daniom modnej kuchni azjatyckiej. Warto włączać go do diety ze względu na bogate wartości odżywcze. Stosuje się go także w kosmetyce ze względu na pozytywny wpływ na stan skóry i włosów.

Od czego zależą właściwości oleju sezamowego?

Nasiona sezamu są zasobnym źródłem witamin, minerałów, polifenoli, nienasyconych kwasów tłuszczowych i błonnika. To, ile spośród wymienionych substancji będzie zawierał olej z sezamu, zależy głównie od sposobu jego tłoczenia. Większość zawartych w nasionach związków, które wykazują właściwości zdrowotne, ulega rozpadowi podczas złożonych procesów obróbki. Dlatego najcenniejszym produktem jest nierafinowany olej sezamowy tłoczony na zimno. W skład dobrej jakości oleju sezamowego wchodzą:

• nienasycone kwasy tłuszczowe (głównie kwas linolowy i oleinowy),
• lignany (sezamol, sezamolina),
• sterole roślinne (kampasterol, stygmasterol, beta-sitosterol),
• minerały (m.in. wapń, fosfor magnez, potas, żelazo, cynk),
• witaminy (A, E, K oraz z grupy B).

Wyżej wymienione substancje mają niezwykle korzystny wpływ na ludzki organizm, m.in. obniżają poziom cholesterolu we krwi i hamują szkodliwą aktywność wolnych rodników.

Pozytywny wpływ oleju sezamowego na układ sercowo-naczyniowy

Choć tłuszcze powinny stanowić około 30% prawidłowo zbilansowanej diety, często mówi się o potrzebie ich eliminacji z jadłospisu w kontekście problemu nadwagi czy chorób sercowo-naczyniowych. Niekorzystny wpływ na zdrowie mają tłuszcze wysokoprzetworzone. Należy też ograniczać spożycie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego. Pozyskiwane z nasion oleje roślinne to źródło NNKT – niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, które nie są syntetyzowane w organizmie, a są konieczne do jego prawidłowego funkcjonowania. Zawarte w oleju sezamowym tłuszcze sprzyjają obniżaniu poziomu trójglicerydów i cholesterolu LDL (czyli tak zwanego „złego cholesterolu”) we krwi, jednocześnie przyczyniając się do wzrostu stężenia „dobrego” cholesterolu HDL. Ten mechanizm odgrywa istotną rolę w profilaktyce częstych chorób układu sercowo-naczyniowego – miażdżycy, nadciśnienia tętniczego czy choroby niedokrwiennej serca. Do takich właściwości oleju sezamowego przyczyniają się także inne obecne w nim związki, w szczególności fitosterole.

Właściwości antyoksydacyjne oleju sezamowego

Olej z sezamu to niezwykle zasobne źródło związków o właściwościach przeciwutleniających. Należą do nich nie tylko wspomniane już kwasy omega i fitosterole, ale też lignany czy rozpuszczalne w tłuszczach witaminy A i E. Dzięki tym związkom olej sezamowy wykazuje działanie przeciwzapalne i antyseptyczne, ogranicza ryzyko rozwoju chorób nowotworowych i neurodegeneracyjnych oraz spowalnia fizjologiczne procesy starzenia się organizmu. Na uwagę zasługuje fakt, że obecny w oleju sezamowym sezamol i sezamolina to fitoestrogeny. Związki te mają budowę podobną do ludzkich estrogenów i mogą w łagodny sposób imitować ich działanie. Właściwości oleju sezamowego są zatem cenne dla kobiet zmagających się z zaburzeniami gospodarki hormonalnej, np. w okresie menopauzy. Fitosterole łagodzą jej uciążliwe objawy. Co więcej, służą profilaktyce hormonozależnych nowotworów piersi i błony śluzowej macicy.

Olej sezamowy na włosy i skórę głowy

Już od starożytności olej sezamowy jest ceniony za jego wyjątkowe właściwości pielęgnacyjne. Zawdzięcza je w dużej mierze bogactwu witaminy E nie bez przyczyny nazywanej witaminą młodości. Stosowany miejscowo olej z sezamu ma właściwości zmiękczające i nawilżające, wzmacnia drobne naczynia krwionośne, chroni przed szkodliwym wpływem promieniowania UV i reguluje wydzielanie sebum. Olej sezamowy jest szczególnie ceniony jako składnik kosmetyków (lub samodzielny kosmetyk) do pielęgnacji włosów. Dzięki bogatemu składowi:

• odżywia skórę głowy – pobudza porost włosów i ogranicza problem ich wypadania,
• wspomaga walkę z łupieżem – działa przeciwgrzybiczo, łagodzi podrażnienia skóry,
• zapobiega przesuszaniu się włosów, dodaje im blasku i elastyczności,
• delikatnie przyciemnia włosy, ukrywając oznaki siwienia.

Ze względu na budowę cząsteczek najlepiej jest stosować olej sezamowy na włosy średnioporowate – o ile ma służyć do ich olejowania. Jako składnik odżywek czy masek może przynieść korzyści wszystkim typom włosów.

Olej sezamowy w kuchni – nie tylko azjatyckiej

Olej sezamowy jest praktycznie bezwonny. Ma delikatny, lekko orzechowy smak. Ze względu na jego tradycyjne zastosowanie w przepisach kulinarnych najczęściej pojawia się jako składnik orientalnych dań – marynat do mięs, past (np. hummusu) czy zup takich jak ramen. Niemniej doskonale komponuje się z większością potraw. Można go wykorzystać nawet do przygotowania deserów!

Mimo uniwersalnych walorów smakowych olej sezamowy – przynajmniej ten najzdrowszy, nierafinowany – nie nadaje się do wszystkich zastosowań kulinarnych. Ma stosunkowo niski punkt dymienia – w wysokiej temperaturze nie tylko traci cenne dla zdrowia składniki, ale też nabiera nieprzyjemnego gorzkiego smaku. Czy można smażyć na oleju sezamowym? Można co najwyżej krótko obsmażyć w nim składniki potrawy na niskiej mocy palnika. Zdecydowanie lepiej dodawać cenny olej do sałatek warzywnych.